چرا مکانیزاسیون کشاورزی به رغم اینکه بیش از سه دهه است مورد توجه سیاستگذاران در قرار گرفته است همچنان با چالش‌های ابتدای مواجه است؟ گلوگاه‌های توسعه مکانیزاسیون چیست؟ چطور می‌توان از چالش‌های موجود عبور کرد؟. مطالعات یک اندیشکده نشان میدهد در جریان توسعه مکانیزاسیون کشاورزی 8 گلوگاه وجود دارد...
اندیشکده صنعت ماشین سازی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، در جدیدترین مطالعاتش به سوالات کلیدی در مورد چالش‌های پیش روی توسعه مکانیزاسیون در بخش کشاورزی ایران پرداخته است. مطالعات این اندیشکده نشان میدهد در جریان توسعه مکانیزاسیون کشاورزی 8 گلوگاه وجود دارد که راه حل مشکلات موجود ورود کردن به آنهاست. اولین گلوگاه مزارع کوچک مقیاس و زمینهای زراعی تکه تکه شده : در ایران متوسط اندازه مزرعه کوچکتر از متوسط جهانی بوده و اغلب زمینهای زراعی به علل مختلفی همچون قانون ارث و یا تغییر کاربری تکه تکه شده اند. در نتیجه استفاده از ماشین برای خاک‌ورزی، کاشت، برداشت و... در زمین‌ها بسیار دشوار توجیه ناپذیر و پرهزینه است. به عبارت دیگر زمینهای کشاورزی غالبا از حداقل مقیاس اقتصادی برای انجام مکانیزاسیون برخوردار نیستند . دومین گلوگاه قدرت خرید محدود کشاورزان در تأمین ماشین های کشاورزی: توانایی کشاورزان کوچک و متوسط در تهیه و نگهداری ماشینهای کشاورزی محدود بوده و سازوکارهای تأمین مالی متناسب با شرایط ایشان نیز طراحی و پیاده سازی نشده .است در نتیجه در بسیاری از موارد، به رغم علاقه کشاورزان به استفاده از ماشین های کشاورزی مدرن خرید ماشین و یا دریافت خدمت سازوکارهای لازم برای تحقق آن وجود ندارد. سومین گلوگاه ضعف نوآوری در نهادها و ابزارهای تامین مالی در بخش مکانیزاسیون: یکی از پیشرانهای مهم توسعه ی بخش‌های مختلف اقتصادی و صنعتی و نیز یکی از زیر ساختهای ضروری برای آن وجود نهادها و ابزارهای نوآورانه و مناسب تامین مالی است. با اتکا صرف به نهادهای سنتی تامین مالی مثل بانکها و صندوق‌ها و تنها با به کارگیری ابزارهای متداول مالی در این حوزه امکان توسعه سریع مکانیزاسیون در بخش کشاورزی وجود ندارد چرا که به عنوان مثال کشاورزان که در حال حاضر مشتریان اصلی ماشینها و تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی هستند علاوه بر ضعف در قدرت ،خرید غالبا در فصل کشت به خرید و استفاده از این تجهیزات نیاز دارند که دسترسی به منابع مالی لازم ندارند و درآمد آنها در فصل برداشت و پس از فروش محصولات تولیدی حاصل میشود لذا نیاز به ابزارهای مالی جدید برای پر کردن این شکاف زمانی وجود دارد همچنین کشاورزان کوچک مقیاس غالبا در مقوله ی توثیق و ضمانت وامها و تسهیلات بانکی دچار چالش هستند. چهارمین گلوگاه ضعف در امور ترویجی حوزه مکانیزاسیون کشاورزی: خلا نیروی انسانی آموزش دیده برای انتقال دانش و مهارت‌های فناورانه مبتنی بر ماشین به وضوح مشهود است و طبق آمار بیش از نیمی از کشاورزان کشور در دسته افراد بیسواد و یا کم سواد قرار می‌گیرند این ویژگی کشاورزان باعث میگردد تا این افراد غالباً توان بهره برداری از فناوریهای موجود را حتی در صورت ارائه تسهیلات و یارانه توسط نهادهای متولی نداشته باشند . پنجمین گلوگاه نظام ناکار آمد بهره برداری از ماشینها و تجهیزات مکانیزاسیون و عدم توازن عرضه و تقاضا: انتخاب نظام بهره‌برداری ناصحیح در کشور و تلاش برای تخصیص ماشینهای کشاورزی و ادوات به صورت فرد به فرد و بین همه کشاورزان باعث گردیده است که توازن بین عرضه و تقاضای ماشینها نیز از بین برود و با وجود اینکه در بسیاری از موارد ماشین های کشاورزی از حیث تعداد به صورت بالقوه پاسخگوی نیاز کشور هستند اما به دلیل بهره وری پایین و استفاده‌های غیر مرتبط مثل حمل و نقل و حمل بار از تراکتور همچنان تقاضای پاسخ داده نشده و صف‌های کاذب خرید وجود دارد. ششمین گلوگاه ضعف در توسعه فناوری: به رغم وجود تعدادی زیادی شرکت دانش بنیان توانمند در حوزه ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی سهم کمی از آنها در حوزه ساخت ماشینها و تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی فعال هستند. همچنین مراکز تحقیقاتی و دانشکده های تخصصی معدودی در زمینه توسعه فناوریهای مکانیزاسیون کشاورزی فعالیت دارند. هفتمین گلوگاه ضعف در کنترل استانداردهای کیفی ماشینهای کشاورزی وارداتی و تولید داخل: در حال حاضر سامانه ای برای بررسی و رتبه‌بندی کیفیت ماشینهای کشاورزی وارداتی و تولید داخل وجود ندارد در نتیجه در بسیاری از موارد کشاورزان و کارآفرینان کوچک با ضرر و زیان مواجه می‌شوند و به خرید و استفاده از ماشینهای کشاورزی غیر مرتبط با شرایط ، زمین نوع محصول و نیاز خود مبادرت می‌کنند. هشتمین گلوگاه به گزارش اکوایران؛پایگاه داده ناکافی برای سیاست پژوهی و و ارزیابی اثر بخشی سیاست ها برنامه های بخش مکانیزاسیون: قدم ابتدایی برای رفع هر معضل و سیاست گذاری، صحیح فراهم بودن امکان رصد پایش و تحلیل داده‌ها و آمارهای مرتبط است که در زمینه کشاورزی و خصوصا حوزه مکانیزاسیون در اغلب موارد امکان دستیابی به داده‌های مستند و قابل اتکا وجود ندارد.
